- - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Kung papaano isinisilang ang isang manunulat,
lalo na
ang isang kuwentistang tulad ni ERA -- Efren R. Abueg -- ay
isang libong kuwento ng
kung paano ito
naimpluwensiyahan ng isang kilalang manunulat,
mahusay na manunulat,
establisado na't kinikilala na
ng mga kasamang manunulat, sinusuri na ang mga akda ng mga kritiko at pinag-aaralan na ang mga
akda niya sa canon
ng komunidad na pang-akademiko.
Paulit-ulit ang ganitong istorya ng impluwensiya, ngunit kung bakit
walang matanaw na palatandaang ito'y magkakaroon ng katapusan. Ito kung gayon, ang tradisyon ng
pag-iimpluwensiya, kaya sa halip na
ito'y maputol, magpapatuloy ito, magpahanggang may isang kabataang nagbabasa, nakikinig
at nagtatangkang likhain sa pamamagitan ng sariling
pananaw ang buhay, tulad ng pagkalikha ng kanyang modelo ng
buhay sa sarili naman nitong
pananaw. Kaya't ang pag-impluwensiya sa
isang magiging manunulat ay
isang proseso dahil
sa bawat pag-impluwensiya, may naidudulot na
pagbabago sa "paglikha ng
buhay" at ang pagbabagong ito sa paglikha ng buhay ay
magpapabago naman sa mismong
buhay na ating ginagalawan
sa ating sari-sariling panahon.
Ngunit ang pag-iimpluwensiya sa isang manunulat ay
parang -------------------------
Binigkas bilang huling panayam sa
Panayam Genoveva Edroza Matute
noong Marso 26, 1992 sa
Ariston Estrada Seminar
Room, Pamantasang De La Salle.tubig na bumukal lamang -- halos hindi
namalayan ang pag-apaw ng tubig sa
lungaw at pag-agos niyon sa kanal hanggang sa
maging bahagi ng malaking katawan ng tubig sa ilog. At ang
lamig na tubig na iyong
nanggaling sa bukal ay nakapagpalamig sa tiyan
ng ilog at nakaakit
sa mga isdang
humugos na kawan
mula sa maalinsangang dagat.
Ganyan naimpluwensiyahan ni Genoveva Edroza
(Aling Bebang) si ERA. Walang kamalay-malay si Aling Bebang na
siya'y nagsilang ng isang manunulat. At
wala ring kamalay-malay si ERA na siya'y
isinilang. Sampung taon nang manunulat
si ERA nang matuklasan niyang anak siya ni Genoveva Edroza sa
pagsulat. Magwawakas na noon
ang 1965, kasabay naman ng
pagsilang ng libro ng
limang kabataang manunulat, ang "Mga Agos sa Disyerto".
Isa na akong
regular na contributor noon ng Liwayway
at
1 premyadong manunulat ng KADIPAN, Carlos Palanca
Memorial Awards at Liwayway.
Isang araw, sa harap ng makinilya,
bigla kong naisip na ako nga
pala'y isa nang manunulat.
Binalikan ko noon ang nakaraang
sampung taon. Itinanong ko sa
aking sarili kung sino ang Ina ng
Aking Panulat. Maraming manunulat kahit
sansaglit lamang ang
nagdaan sa buhay
ko. Kabilang na sina Teodoro
Agoncillo, Pablo N. Bautista, Manuel J.
Ocampo, Anacleto I. Dizon, Tomas C.
Ongoco, Hilario L. Coronel,
Ponciano B.P. Pineda, Buenaventura S.
Medina, Jr. at kung sinu-sino pang
hindi ko man nakatagpo't nakausap ay nakilala ko sa
kani-kanilang mga texto.--------------------
1Kapisanang Aklat, Diwa at Panitik - grupo ng mga makawika at
manunulat sa antas tersiyarya noong dekada '50 at
'60.
Ngunit kung sino ang nagkaroon ng
matinding impluwensiya sa akin ay hindi
ko agad masagot.
Ginunita ko ang aming tagapayo ng
peryodikong panghaiskul -- si Miss Magdalena
R. Tapang - siya'y
halos naging ina ko
samantalang nag-aaral ako sa Arellano Public High School. Ngunit artikulo, kolum at mga balita ang itinuro niya sa
aking sulatin ko hanggang
sa maging news editor
ako ng aming
pahayagang pampaaralan. Ginunita
ko rin si Pablo N. Bautista at sinukat
ko kung gaano ang naging epekto sa akin ng kanyang
pag-iimbitang sumulat ako ng mga kuwentong pang-estudyante sa mga pahina
ng Liwayway. May mga bakas na
malinaw sila sa aking alaala, ngunit
hindi sila sapat
para magkaroon ako ng sigasig
ng apoy na papanday sa aking mga katha.
Sa wakas
ay nagunita ko ang pagpunta namin isang
araw ng aking tiya (pinsan ng
aking ina) sa Philippine Education Company
(PECO) sa Kalye Commandante, Quiapo.
Pinapili niya ako ng isang
librong hindi lalampas ang halaga sa limang piso. Paglibot ko sa bookstore na
iyong parang bodega, nakita ko ang
isang kopyang hardbound ng
"Ako'y Isang Tinig".
Koleksiyon iyon ng mga kuwento at
sanaysay ng isang
nagngangalang Genoveva Edroza
--- at natatandaan ko
siya. Pinag-aralan namin ang
kuwento niyang "Walong Taong
Gulang" sa textbook namin sa Wikang Pambansa -- ang Diwang Kayumanggi ni
Juan C. Laya. Sumimpatiya ako sa
tauhan ng kuwentong iyon , kaya kinipit
ko ang libro at pinabayaran ko iyon ng P3.50 sa aking tiya.
Unang aklat kong hindi pangtextbook sa Tagalog ang
"Ako'y Isang Tinig". Ang
ikalawang aklat ko naman ay ang "Golden Treasury" ni F.T.
Palgraves. Noon, mga unang buwan ng
1955, ang dalawang aklat
ko'y may pirmang Efren Reyes
Abueg. Iyon ang unang mga aklat kong pampanitikan. Ngayon, 1992 ay nakapaglista na ako ng 1,500 libro sa aking koleksiyon at may
700 pa
siguro akong hindi pa naiimbentaryo.
Binasa ko lamang ng isang gabi ang "Ako'y
Isang Tinig" ni Edroza.
Naging sensitibo ako sa matimpi, matipid
at pakubling pagpapahayag niya ng damdamin. Natangay ako ng mga tahimik
na drama sa kanyang mga kuwento
-- hindi ko halos naririnig, hindi ko
halos nakikita o kaya'y hindi ko naiintindihan ang kanyang mga tauhan. Ngunit
ewan ko kung
bakit matitinding hampas
na lumalatay sa aking
kamalayan ang impresyong naiiwan
ng mga kuwento, tulad ng isang makapangyarihang lakas na
nagbubukas sa akin ng isang maluwang,
malawak, na larangan ng buhay.
Inamin ko
noon sa aking sarili
na hindi ko
lubos na naiintindihan ang
mga kuwento ni Edroza.
Ngunit nag-iiwan sa akin ang mga iyon ng iba't ibang larawan,
ng iba't ibang pandama, ng kung anu-anong isipin na hindi ko naman ganap na
maipaliwanag. Inulit ko ang
pagbasa ng kanyang mga kuwento.
Inulit ko nang inulit.
Hanggang sa dumating na sa aking buhay ang mga kabataang manunulat na
sina Ave Perez Jacob, Rogelio
Sikat, Edgardo M. Reyes,
Dominador Mirasol, Eduardo
Bautista Reyes, at
Rogelio Ordon~ez. Sila ang sinyal na dumating din sa aking buhay
sina Ernest Hemingway ,
William Faulkner, John
Steinbock, Henry Miller, F. Scott Fitzgerald, John Dos Passos,
Sinclair Lewis at Theodore Dreiser.
At mula noon, nakalimutan ko na ang "Ako'y
Isang Tinig" at si Genoveva Edroza.
Daraan pa
ang ilang taon bago ko siya
makatatagpo nang personal. Kung saan, hindi ko na matandaan. Siya pala'y
asawa na ni Epifanio
Gar. Matute, isang kilala ring
manunulat at scriptwriter ng
"Kuwentong Kutsero" ng yumaong Narciso Pimentel, tanyag na
programang satiriko sa radyo na
bumabatikos sa mga kalabisan
at kabuktutan sa
gobyerno. Isa rin
pala siyang pangunahing propesor
sa Philippine Normal College,
at isang matatag na
tagataguyod ng wikang Pilipino gayong
nang tapusin niya ang kursog Ph.D. in Education sa
University of Santo Tomas ay ipinasulat
sa kanya sa Ingles ang kanyang dissertation.
Muling sumariwa sa isip ko ang
impluwensiya ni Aling Bebang. Nguit
hindi na ako nagkasyang tanggapin lamang ang impluwensiyang iyon. Ibig kong matiyak kung gaano ang naging bisa
niya sa aking pagsulat. Noon ako nagsimulang mag-clippings ng
mga akdang natipon ko sa loob ng
sampung taon. Doon ko natuklasan na si
ERA nga pala ay anak ni Genoveva Edroza!
Binalikan ko ang "Ako'y
Isang Tinig". Namangha ako sapagkat
ang antolohiyang iyon ng kanyang
maikling katha ay parang isang
ebolusyon. Sabi nga ni Ghiselin:
The creative
process is the
process of change,
of development, of evolution, in the organization
of subjective life. (The
Creative Process: 1952:12).
May tatlong hati ang maiikling
katha sa "Ako'y Isang Tinig".
Nilagyan ng pamagat na
"Dapit-Umaga" ang pitong katha
sa unang
hati. Ang
ikalawang hati na mayroon
ding pitong katha
ay pinamagatang "Sa Bawat Pag-asa". At ang pangatlong hati naman na may nakapaloob
na walong maiikling
katha ay inuluhan
ng "Pagkaunawa".
Napuna ko sa unang hati na ang
mga katha ni Edroza ay pawang pagkilala
sa mga kaligayahan
at kapighatian ng
buhay; ang ikalawang hati ay tungkol sa pakikipagtunggali at
pagkagapi; at ang ikatlong hati ay isa namang kalipunan ng
pagkaunawa sa mga trahedya
ng buhay, gayundin ang paggawa ng nga
paraan upang maging kasiya-siya
ang eksistensiya ng buhay sa mundong ito.
Ang kaayusan
ng "Ako'y Isang Tinig" ay
kaasyusan ng mga larawan
ng buhay mula sa kawalang-malay
hanggang sa ganap
na pagkaunawa. Ang kaayusang
iyon ay ipinalagay
na tatak ng disiplina sa sining ni Edroza.
Sa kuwentong
"Kapatid" naipakita
ni Edroza ang
kanyang disiplina sa sining. Ang kapatid, na anak sa labas ng kanilang tahanan ng kanyang ama, sa simula ay
nakikita lamang sa guniguni ng pangunahing
tauhan ng katha. Ngunit habang
kumakalat ang usapan tungkol
sa maglalabindalawang taong kapatid
niya ay lumilinaw ang larawang
iyon sa guniguni. Kasunod ng
paglinaw ng larawang iyon sa guniguni ng pangunahing tauhan ang
pagsibol ng poot niya
sa kanyang kapatid sa labas.
Kasunod naman ng poot niyang
iyon ang pagsupling ng matinding hinanakit niya sa
ama. Isa-isa, maingat
na pinagpatung-patong ni
Edroza ang mga pangyayari sa katha, isang abstraktong
pagsulong ng kaganapan sa kuwento, hanggang
sa karurukan ay
magkasakit ang ama
ng pangunahing tauhan at ang pagkarinig o pagkaguniguni ng papalapit
na mga yabag ng kamatayan ay sinundan ng
papalapit na mga yabag ng kanyang
kapatid sa labas. Nang yumao ang kanyang
ama, ang mga papalapit na yabag ay nagkaroon ng anyo--nasa harapan niya
at dumalaw sa kanyang ama ang
labindalawang taong gulang na bata.
At sa pagmalas
niya sa anyong iyon ay natunghayan
niya ang pagkakasala ng kanyang
ama, ang kapiranggot na kaligayahan nitong nalasap sa piling ng ina ng kanyang
kapatid at ang pagsisisi nito dahil
sa mga lamig na pumagitan sa kanilang
mag-ama. Walang luhang pumatak
o pusong nagdugo sa pagsapit
ng pagkaunawa ng pangunahing tauhan.
Nakaramdam lamang siya ng init ng
agos ng dugo ng
kanyang ama sa kanyang mga ugat, init na
dapat nilang pagsaluhan ng
kanyang kapatid sa labas.
Hinangaan ko ang kaayusang iyon sa sining ni
Edroza. Muli kong nilasap ang matipid
niyang pagsisiwalat ng damdaming naging
sasakyan ng mga pangyayari sa kuwento.
Halos hindi ko namalayan ang ebolusyon
at pagsulong ng
mga insidente, ng
mga nagtutunggaling damdamin, ng mga kaisipang nagpapahiwatig ng mga bagong pagkaunawa at pananaw.
At sa clippings ko natagpuang ako
nga'y naging isang masikap na
estudyante sa pagkatha ni Genoveva Edroza nang
lingid sa kanyang kaalaman.
Sa aking
kuwentong "Unang
Pagdalaw" na nalathala
noong Nobyembre 25, 1956 sa
panlingguhang magasin ng arawang
dyaryong "Bagong
Buhay" ay tinangka kong
pantayan ang pagsisiwalat
ng damdamin ni Edroza. Ganito ang
isinulat ko:
Hindi pa naman nagtatagal nang
huli kaming magkita. Ngunit sa palagay
ko ba'y marami nang taon ang nakalipas at marami nang
pangyayari ang napadagan sa kanyang gunita. Ngayong tahimik na ako at hindi pa nasusundan ang unang
pagdalaw niya sa aking buhay ay kung
bakit masidhi pa rin ang pagnanais kong siya ay
makita. Marahil ay nais kong
malaman kung siya ay maligaya, kung siya
ay nakatagpo ng isang lalaking hindi magiging katulad ko kailanman.
Damhin ang
damdaming namamaibabaw sa mga
linyang ito ng "Kuwento ni Mabuti" ni Genoveva
Edroza:
Hindi ko na siya nakikita ngayon. Ngunit
sinasabi nilang naroon pa siya sa
dating pinagtuturuan, sa luma at walang pintang paaralang una kong kinakitaan
sa kanya...
Lagi ko siyang iuugnay sa kariktan ng buhay. Saan man
may kagandahan: sa isang tanawin,
sa isang isipan o sa isang tunog kaya, nakikita ko siya at ako'y
lumiligaya.
Hindi lamang ang himig ng
pagsasalaysay ni Edroza ang aking naging
huwaran. Pati ang kanyang mga katha'y
naging sangkot din sa kuwento kong
"Unang Pagdalaw":
Isinalaysay ko"
Ang una
naming matagal na pag-uusap ay sinimulan
niya sa aking paboritong
aklat--ni Edroza. Nabasa ko raw
ba ang "Mga Kalansay"? Sabi ko, hindi pa naman ako napapasuot
sa suliraning katulad ng sa pangunahing
tauhan ng kathang iyon.
Sa isang bahagi pa ng kuwento ko:
Bumalik na naman siya sa aklat
ni Edroza at napawi sa aking mukha ang
lambong ng pangungutya nang banggitin niya ang
kathang "Isang Araw sa Kawalang-Hanggan". Bigla
akong nakaramdam ng pagkalunod sa dagat ng pagtataka.
Bakit niya binanggit iyon? Bakit siya masigasig sa pagpaksa sa mga
ipinagbabawal na bahagi ng buhay?
Gustong-gusto ko rin siguro ang kanyang kathang "Puti
ang Kulay ng Pananalig". Tungkol ito sa isang babaing malapit nang mamatay
dahil sa isang karamdaman.
Tinatanong niya ang kanyang
kaibigang matalik kung talagang uuwi mula sa Maynila ang kanyang kasintahan. Nagsinungaling ang kaibigan niyang ito --
hindi na uuwi at
umibig na sa ibang babae ang kasintahan
nito. Ngunit kailangan ang
pagsisinungaling na iyon upang yumaong maligaya
at masaya sa paghihintay ang maysakit.
Binaligtad ko
sa aking kuwentong "Paghihintay" (Aliwan, Enero 15, 1958) ang mga tauhan. Ginawa kong lalaki ang maysakit at ang kanyang hinihintay ay ang kasintahan
naman niyang nagtungo sa Maynila.
Nagsinungaling din ang kaibigan nitong lalaki:
"Oo, Ruben.
Sinabi ko, hinihintay mo siya.
Sagot niya: "..darating ako,
ako ang mag-aalaga
sa kanya. Ako
ang magpapainom sa kanya ng gamot",...at maraming marami pa siyang sinabi. Tiyak
siyang darating...Hindi makalilimot
sa iyo si Delia."
Sinuri ko rin ang damdamin ng
isang matandang ama sa kathang "At
ang Gabi ay Lumatag" ni Edroza.
Naramdaman ko ang hapdi sa kalooban ng
isang amang tumatanggap ng salapi mula
sa kanyang anak na
"nakikipaglaro" sa mga
lalaki. Naranasan ko
ang kamatayan ng kahuli-hulihang hibla ng
dignidad ng matandang lalaki nang isang gabing iaabot sa
kanya ng anak niyang babae ang ilang salaping papel ay humikbi ito sa kanyang
balikat at mapait niyang naunawaan
ang pagkapahamak ng kapurihan
nito. Hindi naging sapat
para sa akin na ang ama lamang
ang makatikim ng
ganitong sakit
ng damdamin. Sinulat
ko ang kuwentong
"Ang Paghihiwalay" (Aliwan, Setyembre 3, 1958) tungkol sa mag-asawang matandang unti-unting nakakaramdam na nagkakaroon na
ng malalim na kaugnayan
ang kanilang anak na
babae sa isang
lalaking nagmamahal. Isang araw
na gabihin ang dalaga at umuwing may kasamang lalaki, naunawaan nilang nalalapit na ang
paglayo nito sa kanilang tahanan.
Ang pamamaraan ni Edroza ng paglalahad na nakapagpapatindi ng kutob, bugso at sigwa ng damdamin ang pumasok
sa dugo, puso, at isip ng aking panulat at naging kasangkapan
ko para
masulat ang mga paborito
kong kuwentong "Huling
Liham", "Huling
Kundiman", "Labindalawang Liham", Ilang Gabi't Ilang
Araw at Saan, Sa Dilim ng
Gabi."
Ngunit ang kinis ng pananagalog
ni Edroza ay nakumpromiso sa aking
pagsulat. Ang kipil
na kipil, ang
parang luad na pagkakahubog ng sining sa kanyang
lenggwahe ay hindi ko na madala sa
harap ng nagbabagong panlasa ng mga mambabasa.
Sa isang katulad kong
nagsusulat sa isang
pampopular na magasing kinasasamahan ng mga
kuwentong komiks ay kinailangan ang
mga praktikal na salitang
ngangayunin (contemporary) at mga
banghay na simple at intindido ng
mga mambabasa kahit pandayin iyon ng manunulat sa kaparaanan ng sariling
sining. Naging buhaghag ang mga
detalye ng aking mga kuwento, naging putul-putol at
walang pagpapatuloy ang pagsulong
ng mga damdamin sa kuwento. Bumagay
ako sa
isang pagsusulat na mapahahalagahan ng kahit na
sinong nakapagbabasa ng mga
kathang panlibangan, ngunit sa
ganoong katayuan ay naganyak akong mag-eksperimento ng mga
paraan ng pagsulat na hindi
nagpapaiwan sa kalakaran ng sining ng
panahon. Ang ano
mang anyo, estilo at
napaunlad kong paglalahad
ay isinusubo ko sa kapalaran ng mga taong ang panlasa ay kadalasang nakabilanggo sa kagustuhan ng nakararaming mamimili
ng kanilang magasin. Ang
mga kathang hindi
naman nila tinanggap
ay nakakatagpo ng lugar
sa mga pahina
ng mumunting magasing pangwika't pangkultura
o kaya'y sa mga bukas na pahina
ng mga radikal na peryodikong
pampamantasan.
Kay Edroza ko rin namalisyahan
ang pagkabalisa ng panahon sa mga tauhan
ng kanyang kathang "Walong Taong Gulang", "Sariwa pa ang Alaala", "Bangkang
Papel", at ang "Ang Gabi ay Lumatag". Ang ugong
at dugo ng pagbabaka sa mga kanayunan ng
magkakadugo, ng mga magkababayan ay siyang puno't dulo ng
"pagkakaiba" sa kapwa bata ng
tauhang si Leoncio. Gayundin, ang iglap
na pagkamatay ng isang panahon ng
kamusmusan ay matutunton sa paglalaban ng
"mga kawal at taong
bayan" sa "Bangkang
Papel". Ang malupit
na realidad na ang mga babae
ngayon ay sakmal ng karalitaan kaya't
parang sakripisyong nakahain
ang katawan sa
altar ng materyalismong lipunan
ay isang malinaw na larawan sa
"At Ang Gabi ay
Lumatag."
Ang maaga kong Marxistang pananaw
ay imposibleng hinango ko sa mga aklat
na aking nabasa. Wala akong pormal na
edukasyon sa siyensiya ng pulitika,
sosyolohiya, ekonomya, at kultura.
Maaari pang nakuha ko
iyon sa mga
kilusan at kulusan
sa lipunan---narinig ko ang kamuntik nang pagkakubkob ng mga Huk sa Kamaynilaan noong mga unang taon ng dekada '50. Nababasa ko
na ang kabalisahan ng mga walang lupang nakikipagtunggali sa mga
asendero't kapitalista. Ngunit
habilin pa iyon
ng Lumang Kaayusan ng mga
Aria-arian na pinatibay ng mga
Kastila at sa kanilang
paglisan ay pinalawak pa ang tiwaling pag-iral nito ng mananakop na mga Amerikano.
Iisa lamang ang aking
mapagkukunan ng Marxistang pananaw sa
unang bugso ng aking pagsusulat. Ang mga katha
ni Edroza ay "nagpasilip" sa akin ng isang lipunang kailangang mamundok
ang mga ama ng tahanan upang maitaguyod ang kanilang mga karapatan sa
gitna ng
kahirapan. Tingnan ito sa mga
kathang "Walong Taong Gulang", at "Bangkang Papel". Sa mga katha namang "At Ang Gabi ay Lumatag", "Labi" at
"May Buhay sa Paligid" ay kitang-kita
ang magkakaagwat na mga larawan ng babae sa ating lipunan
na ang damdamin ng mga
maralita ay binabalewala at ang sa
mayaman ay tinatatakan ng mabigat
na halaga. Marahil, ang mga
pagtistis at pagbulatlat sa mga malubhang sakit ng lipunan ng mga
kuwento sa libro naming "Mga Agos
sa Disyerto" ay nag-ugat sa pagsupling
ng mapaghimagsik na kamalayan sa mga katha ni Genoveva Edroza.
Ang isang sanggol na bagong
silang ay itinataas ng doktor o
komadrona nang walang
saplot, hubad na
hubad. Ang isang manunulat na nagbabalik
sa kanyang lumipas upang tuntunin ang kanyang mga ugat ay tulad din sa isang
sanggol--lantad na lantad, walang
maikakaila. Ganyan din si ERA
nang isilang ni Genoveva Edroza -- hindi siya makapagkaila,
hindi siya makapagsinungaling.
Ganito ang sabi ni ERA sa isang
interview ng mga estudyante mula sa kung
saang unibersidad:
Iisa lamang
ang mangangathang Pilipino
na may matinding kasapian (influence) sa aking mga kuwento. Sa
katotohanan, sa "Ako'y isang
Tinig" ni Genoveva Edroza ako nagsimulang
magsulat. Nagkaroon ng tinig sa
aking isip ang kanyang mga katha, tulad
ng malakas, ngunit payapang tinig ng "Kuwento ni Mabuti"
sa mga pangungusap na tulad nito: yaon lamang nakararanas ng
mga lihim na kalungkutan ang maaaring
makakilala ng lihim na kaligayahan.. Ang
makapangyarihan ngunit payapang
tinig ng kanyang aklat ay higit na narinig ng aking damdamin, kaysa
ng aking isip, sapagkat hindi ko pa noon (1954) gaanong naunawaan ang
"Ako'y Isang Tinig" sa hubad na katotohanan niyon at sa buong
kalupitan niyon.
Mapanganib sa
isang baguhang manunulat ang pagbabasa
at pagsusulat, sapagkat ang
kuwento kong "Ang
Paghihintay" ay kabaligtaran
lamang ng paksa ng maikling katha ni Edroza na "Puti ang kulay ng
Pananalig". Ang banghay, ang paksa,
ang damdamin at istilo ni Edroza ay hindi ko naiwasang gagarin.
Malayo na ngayon ang aking mga balangkas, paksa
at idea ng aking mga
katha -- isang katunayan ng
matagal ko na
ring paglalakbay sa karagatan
ng panitikan. Ngunit
sa aking pagbabalik sa
pinagmulan, naroon at nakatindig ang isang bantayog na aking mababalikan. Bantayog iyon ng panulat ni Aling Bebang.
Sa paanan niyon mapagkumbaba akong mag-aalay ng mabangong pumpon ng mga bulaklak ng panitikan.
Talasanggunian
Edroza, Genoveva
D. Ako'y Isang Tinig.
Maynila G.D. Edroza,
1952.
Ghiselin, Brewster. The Creative Process. New
York and Toronto. The American Library. 1952
The Grand Casino - Casino - Mapyro
TumugonBurahinThe Grand Casino, 김천 출장마사지 located on the left side of 논산 출장마사지 the Grand Casino, is a gaming space 구미 출장샵 with 경산 출장안마 live dealer 원주 출장안마 games including blackjack, roulette,