ni Efren R. Abueg
KAPAG napag-usapan
kung ano ang ating
wikang pambansa, sasabihing ito'y
Tagalog, Pilipino o Filipino. Makikilala
sa mga sagot na ito ang oryentasyon sa wika ng mga mamamayang Pilipino.
At kung masagot namang Filipino
ang wikang pambansa
natin, hindi naman ito
mabigyan ng angkop na
depinisyon. Tutoo ito maging
sa maraming gradwado sa kolehiyo
at unibersidad. Dulot ito ng
pagbabago sa ating mga wika
at upang
hindi maiwanan, tungkulin ng
bawat isa na sumubaybay sa mga pagbabagong ito.
Ganito ang
nakasaad na probisyon (Artikulo
XIV) ukol sa wikang
pambansa sa Konstitusyon ng
Republika ng Pilipinas
na pinagtibay sa isang plebisito noong 1987:
"Seksyon 6
(Anim). Ang wikang pambansa ng
Pilipinas ay Filipino (amin ang salungguhit). Samantalang nalilinang, ito ay dapat
payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika ng Pilipinas at sa iba
pang mga wika (dayuhan)."
"Alinsunod sa
mga tadhana ng batas at sang-ayon sa nararapat na maaaring ipasya ng Kongreso,
dapat magsagawa ng mga hakbangin
ang Pamahalaan upang ibunsod at
puspusang itaguyod ang paggamit ng Filipino bilang midyum ng opisyal na
komunikasyon at bilang
wika ng pagtuturo sa sistemang pang-edukasyon."
"Seksyon 7 (Pito).
Ukol sa mga layunin ng komunikasyon
at pagtuturo, ang mga wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino
at hangga't walang ibang itinatadhana ang batas, Ingles."
"Ang mga wikang
panrehyon ay pantulong na mga wikang panturo roon."
"Dapat itaguyod
nang kusa at
opsyonal ang Kastila
at Arabic."
"Seksyon 8
(Walo). Ang Konstitusyong ito ay dapat
ipahayag
sa Filipino at Ingles at dapat
isalin sa mga pangunahing wikang
panrehyon, Arabic, at Kastila."
"Seksyon 9 (Siyam).
Dapat magtatag ang Kongreso
ng isang komisyon ng wikang
pambansa na binubuo ng mga kinatawan ng
iba't ibang mga rehyon at mga
disiplina na magsasagawa, mag-uugnay at
magtataguyod ng mga pananaliksik para sa pagpapaunlad, pagpapalaganap at
pagpapanatili (preservation) sa Filipino at iba pang mga wika."
Malinaw sa
unang pangungusap ng Seksyong Anim
na "narito na",
umiiral na ang Filipino. Tatlong
komisyoner ng Komisyong Konstitusyonal (Concom)
ang nagbigay-linaw sa
katangian ng Filipino bilang
wikang pambansa. Sa katitikan
ng pulong ng
subkomite sa wika ng Concom noong Setyembre 10, 1987, ganito ang
salin ng kanilang palitan ng mga pangungusap:
"Komisyoner Wilfrido Villacorta: Ito po ang isang umiiral na wikang pambansa, at ang nukleo
nito ay Pilipino...sapagkat ito ay
isa nang malaganap na umiiral na wika, na Pilipino
na P. Sinabi rin natin na mayroong isang wikang
umiiral na pinalawak at pinaunlad na
tinatawag na Filipino at ang pormalisasyon nito
ay kailangang isagawa sa sistemang pang-edukasyon at iba pa, subalit
hindi nangangahulugan na dahil hindi pa ito pormalisado ay hindi umiiral. Ito ay isang lingua franca."
"Komisyoner Ponciano Bennagen: Kailangan nating magkaroon ng
isang midyum ng komunikasyong
magbibigkis sa atin at iyon ay
ang Filipino, na binigyang-kahulugan ng isang pangkat ng mga
pantas sa wika
at mga organisasyong
pangwika bilang isang lumalawak na bersyon ng Pilipino."
"Komisyoner Francisco
Rodrigo: Itong Filipino
ay hindi isang bagong
kinatha o kakathaing lenggwahe.
Ito ay batay sa Pilipino.
Palalawakin lamang ang saklaw ng Pilipino. Kaya nga't ang Pilipino
ay batay sa Tagalog, at ang Filipino ay
batay sa Pilipino."
Binigyan din nila ng
historikal na perspektiba ang Filipino.
Binanggit ni Rodrigo
na "ang Pilipino ay
batay sa Tagalog", samantalang sinabi naman ni
Bennagen na " ang
Pilipino....bilang isang
lumalawak na bersyon ng
Filipino." Mula kay Rodrigo
na
sinabing "Itong Filipino ay
hindi isang bagong kinatha o
kakathaing lenggwahe" hanggang
sa winika ni
Villacorta na "subalit hindi
nangangahulugan na dahil hindi pa ito
pormalisado ay hindi ito
umiiral." At ipinanghuli
niya: "Ito ay
isang lingua franca."
Kaya mula sa Tagalog (sa panahon
ng Pangulong Quezon) hanggang
sa Pilipino (sa panahon ni Kalihim
Romero ng Edukasyon) hanggang
sa Filipino (sa
panahon ni Presidente Aquino), nakumpleto ang ebolusyon
ng wikang pambansa.
Ngunit hindi maaaring simplistikong depinisyon
ng Filipino ang sumusunod: isang wikang nagkakatawan (nagkaroon ng katawan) sa Tagalog, yumabong sa Pilipino at
namulaklak at nagbunga bilang Filipino.
Mahalaga ang sinabi
ni Komisyoner Villacorta na isang lingua franca ang Filipino.
Ano ba ang
"lingua franca"? Saan ba ito
nag-ugat?
May isang kolokyal na
wikang ginagamit sa Silangang rehiyon ng
Mediterranean mula sa Kanlurang Gresya
hanggang sa Kanlurang Ehipto noong Edad Media at Renaissance na batay sa
Italyano at masustansiyang nasangkapan ng pinaghalu-halong Arabic, Pranses, Kastila, Griyego
at iba pa. Dahil ang
Mediterranean ay isang mundo ng kalakalan, gaya ng matuntunton
sa kasaysayan, sa lingua franca (common language) nagkakaintindihan ang mga tao roon na may
sari-sariling inang wika.
Gayundin naman na lingua franca
ang bahasa Indonesia na
batay sa isang lokal na wika ng
kalakalan sa Java
at iba pang mga lugar na sa
isang anyo ng wikang
pidgin nagsasalita at nagkakaintindihan ang
populasyong iba't iba rin ang
ginagamit na wika.
Dalawang dekada
bago ideklara ang
batas militar, ang katiyakan ng depinisyon ng wikang pambansa ay nalalambungan
ng mga paratang na
ito ay purong
Tagalog dahil marahil
ang sinusunod na gramar nito ay Ang Balarila ng Wikang Pambansa ni Lope
K. Santos na binuo pa noong
1940. Sa
paunang salita ni Santos
sa kanyang balarila, hiningi niyang pasukan ng pagbabago ang kanyang aklat pagkaraan ng
sampung taon. Hindi nangyari ang mga
pagbabago sa balarila. Sa halip, ginawang icon
ang mga katangiang pangglinggwistiks, panlipunan,
pang-edukasyon at
pagkamakabayan ng wikang Tagalog. Sa halip na payabungin dito ang developmental na mga katangian ng
wika, binigyang-prestihiyo ito sa
pamamamagitan ng pangangatwirang
sapat na
ang angkin nitong bokabularyo na may naasimilang mga
salitang Malay, Hindi, Arabic, Kastila
at iba pang mga "contact language".
Noon pang 1965, iginiit na ni Geruncio
Lacuesta na hindi "Pilipino" kundi
"Filipino" ang dapat
idevelop na wikang pambansa. Kaiba sa "Pilipino", na ayon sa
kanya ay Tagalog, ang "Filipino" ay
isang wikang base sa "mixed Tagalog" ng
Maynila (Katas, 1965: 44-45).
Naiba rin ang alpabeto nito sa balarila ni Lope K.
Santos dahil ginagamit nito
ang lahat ng
letra ng alpabetong Kastila
kasama na ang c, ch, f, j, ll, n, q, rr, v, x,
z. Sa panghihiram sa ibang mga wika, pananatilihin
nito ang orihinal na anyo ng
hinihiram na mga salita hanggang mismong
ang publiko na ang magbago ng
ispeling sa pamamagitan ng
pang-araw-araw na paggamit ng mga ito.
Sa dekada
sisenta rin nagmungkahi sina Leopoldo
Yabes at Ernesto Constantino ng
U.P. ng paggamit ng "universal approach" sa pagdevelop
ng wikang pambansang tinawag
nilang Filipino. Hiningi
nila na ang wikang pambansa ay ibatay sa mga umiiral na wika
sa Pilipinas sa halip na sa Tagalog lamang. Sinipat
naman ng mga partisan sa Tagalog
na ang "paraang unibersal" ay isang "sangkutsadong paraan"
ng pagdevelop ng wikang
pambansa dahil ipinapalagay na
hihingin ng mga
rehiyon na takalin
nang proporsyonal ang kontribusyong bokabularyo
mula sa wika ng mga etnikong grupo.
Sa Konstitusyon ng 1973 nagkaroon ng puwang ang
mungkahi ng dalawang linggwist ng Unibersidad ng Pilipinas nang
aprobahan ng mga delegado na
pagtibayin ang probisyon na "Ang Batasang Pambansa ay gagawa ng mga
hakbang tungo sa pagdevelop at pormal
na pag-adap ng
isang komon na
wikang pambansa na
kikilalaning Filipino "(salin
ni Constantino). Ganito
ang suportang natanggap ni Constantino at mga kasama nila mula
sa sinabi ng sub-komite sa wika
ng Concom:
"Gaya ng nadiskas na ng lahat at batay sa naipakita
sa mga hiring na publiko na ginawa ng inang Komite sa
Wikang Pambansa, ang isang komon na
wikang pambansa ay mahusay at madaling mabubuo
sa paraan na
tinawag ng mga
linggwist at ng
kasalukuyang Department ng Linggwistiks ng Unibersidad ng Pilipinas na
PARAANG UNIBERSAL, (na ang) gustong sabihin, pagbuo ng isang komon
na wikang pambansa mula
sa mga nabubuhay na
katutubong wika at dayalek sa Pilipinas " (salin ni
Constantino).
Nagpatuloy ang
kontrobersyal na pagtatalo
sa wikang pambansa at "
walang anumang mahalagang ginawa ang gobyerno,
ang Batasang Pambansa, o ang
Surian ng Wikang Pambansa"
ukol dito. Kahit inilunsad ang sampung taong programang
baylinggwal sa antas tersyarya, ang ipinatuturo, ayon kay Constantino ay Pilipino
pa rin dahil "fictional language" pa lamang ang Filipino.
Sa pagkadeklarang Filipino
na ang wikang pambansa noong
1987, nalagay sa katayuang
"panalo-panalo" ang
nagtutunggaliang mga grupo. Ang partisan sa "Pilipino" ay
natuwa dahil kinilalang ito ang nuklyus
ng Filipino, samantalang ang nasa kabilang
panig naman ay nasiyahan
din dahil "iba ito sa
Pilipino". Para sa kanila,
ang wikang Filipino
ay "isang tunay,
natural, at dinamikong wika
na ginagamit at naiintindihan
ng karamihang Pilipino sa buong bansa mula sa iba't ibang
etnolinggwistikong grupo".
Sa dakong ito,
maibibigay ang depinisyon ng Filipino
bilang "isang pambansang linggwa franca na tunay, natural at dinamikong wika na
ang nuklyus ay Pilipino at
dinidevelop batay sa mga
umiiral na katutubong wika at dayalek, gayundin sa iba pang mga
wika."
Hindi pa rin
natapos ang pagtatalo ukol sa kalikasan
ng Filipino. Kahit waring
tinanggap na ang Filipino bilang
wikang pambansa, sinasabing ito pa rin ay Tagalog (ayon sa mga Cebuano, iba
pa). May mga taga-Katagalugan na
nagsasabing "talagang
Tagalog naman "
ang Filipino. May
nagsasabing ito ay "liberalized Tagalog-based Pilipino"
(Sicat).
Si Dr. Rosario E. Maminta, isang komisyoner ng
Komisyon sa Wikang Filipino ang
naglinaw sa mga pagsipat na ito sa Filipino
at nagsabing hindi lamang sa sintax at lexicon ibinabatay
ang pagkakaiba ng Tagalog at Filipino .
Ayon sa kanya, dapat tingnan ang
panlipunang gamit ng wika, na sa kasong ito ay Tagalog. Sa simula'y
pinapel ng Tagalog (sa ngalang Wikang
Pambansa, circa 1940) ang pangangailangan ng isang koda bilang
isang simbolo ng pagkakaisa, gayundin
ang isang malawak na wika (lingua franca) ng panggitnang-uri (
sa sentro ) sa domeyn
ng masmidya at sa
edukasyon na maaaring
madevelop bilang wikang
pambansa sa layuning
pangkomunikasyon. Ngunit sa pagharap ng
wikang pambansa sa mga pangangailangang pangkomunikasyon ng
mas maraming rehiyon, okupasyon,
mga uring panlipunan,
pati na ng pamahalaan, edukasyon,
pambansang sining at kultura,
naging malaki at masalimuot na ang papel nito. Hinihingi ang
pagbabago ng anyo ng wika--sa istraktura, sa bokabularyong hiniram
para sa
mga katawagang pangsiyentipiko at para sa mga bagong konsepto; sa
asimilasyon ng mga pansimulang mga salita, gayundin ng mga inimbento.
Kung nagampanan ng
Tagalog ang mga pagbabagong ito sa wika,
matatanggap na ang Filipino ay walang iba kundi ang "liberalized Tagalog-based
Pilipino" na sinasabi ni Sicat.
Masuwerte rin ang Tagalog (wika)
dahil sa hatid
na mga salik
na sosyo-linggwistiks tulad ng mga sumusunod: nasa sentro
ito, narito ang Tagalog nang mangailangang magkaroon ng
batayan ang wikang pambansa, at
wika ito ng
mga naunang dominanteng
uri sa kabuhayan at
prestihyo sa lipunan ( hindi kasama rito
ang mga uring wikang
Espanyol ang sinasalita). Hindi
maiiwasang
lumaganap ito, dahil
sa edukasyon at migrasyon
ng maraming
etnolinggwistikong grupo patungo sa sentro. Ang
mga grupong ito, na
magsasalita na haluang katutubong
wika at
natutuhang wika (Tagalog) ay lilikha ng mga bagong istraktura
at bagong bigkas gayundin ng mga
salitang magmumula sa kanilang inang
wika at iba pang natutuhang wika.
Magkakaroon ng iba't ibang varayti, istilo at rehistro ang Tagalog na maaaring tawaging mga gamiting
dayalekto o functional dialect.
Kung gayon ay maaaring itanong:
Ang istandard ba ng mga dayalektong ito ang maaaring
tawaging Filipino?
Hindi. Ipinahiwatig ni
Dr. Maminta na sosyolinggwistiks lamang ang pagkakaiba ng Filipino sa Tagalog.
Sinabi niyang ang isang ganap na (kumpletong) wika
(tulad ng Tagalog) ay may
istilong pormal at impormal, may punto
at mga
rehistrong pang-okupasyon, ngunit hindi natatapyasan o
nababawasan ang kabuuan nito.
Hindi sang-ayon
si Dr. Isagani
Cruz sa ganitong
panglinggwistiks na pananaw
( sinabi niyang
hindi siya linggwist). Tinalakay niya sa isa niyang artikulong
pangwika ang istraktural na
pagkakaiba ng Filipino at Tagalog.
Sinaklaw ng kanyang pagtalakay
ang sintaks, leksikon,
panlapi, pagpapantig, paggamit ng pandiwa, iba pa.
Halimbawa'y ang
mga ganitong pangungusap: FILIPINO:
Magiging boluntaryo ang pagturo sa
Filipino./ TAGALOG: Ang pagtuturo
sa Filipino ay (magiging) kusang-loob. Pansinin
ang kaayusan ng pangungusap
(sintaks). Makikita ang paggamit ng ay
(pananda sa ayos
ng pangungusap) sa pangungusap
na Tagalog samantalang wala naman
ito sa pangungusap na Filipino.
Pansinin din ang hindi pag-ulit
ng unang pantig ng turo.
Gayundin naman ang leksikon
na kusang-loob sa
pangungusap na Tagalog
na napalitan ng boluntaryo
sa pangungusap na Filipino.
Kahit sa paggamit ng
panlapi, ayon kay Dr. Cruz, nagkakaiba
ang dalawang wika.
Sa Tagalog, madalas
gamitin ang um samantalang sa
Filipino (lalo na sa mga
di-Tagalog), mag ang karaniwang ginagamit.
Ganito rin
ang sinabi ni Dr. Consuelo Paz
sa isa niyang papel.
Yaong nagsasalita ng pambansang lingua franca (Filipino)
ay nakakapagkontribyut nang hindi nila namamalayan ng mga
katangian ng kanilang inang wika, kaya sa Cebu, maririnig
ang Magkain na tayo o Bawal mag-ihi dito o kaya'y Hwag ka iingay. Pansinin ang ginamit na mga
panlaping mag at i.
Maging sa panghihiram
ng mga salita ay makiling ang Filipino sa panghihiram sa Inggles
samantalang sa Kastila nakasandig ang Tagalog.
Natural lamang ito sa kasaysayan dahil ang mga bagong gamiting salita
ng dominanteng nakaiimpluwensiyang wika
ang pumapasok sa bokabularyo
ng nanghihiram na wika.
Ngayon, maraming salitang nakabatay o hiniram sa Kastila ang hindi
na naiintindihan ng kabataan
dahil hindi na nila pinag-aaralan at ginagamit ang Espanyol.
Sa hulihan
ng kanyang pagtalakay, sinabi ni
Dr. Cruz
na hindi siya naniniwala sa konklusyon ng pag-aaral ni Dr. Fe Otanes
(dating bise-presidente ng PNU) na
magkapareho ang Filipino at Tagalog
sa punto ng "istruktura at balarila". Magkapareho
ng pananaw sa paksang
ito sina Dr.
Otanes at Dr. Maminta--sosyolinggwistiks lamang ang pagkakaiba ng Tagalog
sa Filipino. Mismong sa Tagalog
Reference Grammar ni Dr. Otanes, ayon pa kay Dr. Cruz, ang
inilalarawan (nito) ay Filipino.
May sinabi rin si Dr. Lourdes S. Bautista, isang
kilalang linggwist ng De La Salle University na ang Filipino ay dayalekto lamang ng
Tagalog. Bilang pantulong sa
kanyang pananaw na magkaiba
ang Tagalog at Filipino, sinabi ni Dr. Cruz na
hindi
problema ito (na nagsimulang dayalekto ng Tagalog ang Filipino).
Sa kasaysayan nga naman ng development ng wikang
Inggles (sa England), ang East Midland ay nagsimulang dayalek
lamang ng English noong ito'y ginamit ni Chaucer . Nang malaon, ang East Midland
(na ginamit ng iba pang mga
manunulat) ang umiral at lumaganap
na wika. Nawala ang dating
Englisc. Ganoon din daw ang development ng Filipino.
May ganitong
pagbabago sa komunikasyon ng mga etnikong grupong may kani-kanyang inang
wika. Kapag magkakalapit ang mga ito ng mga pook-tirahan, ang tendensya ay
hindi lamang magsalita ang mga
grupong ito ng kani-kanilang katutubong wika kundi
ng isang panrehiyong lingua
franca dahil kailangang magkaroon ang mga
ito ng isang kumbinyenteng wika ng komunikasyon. Ito
ang dahilan kung bakit
sa Hilagang Luzon,
Ilokano ang wikang sinasabing dominante; sa Gitnang Luzon at mga kanugnog-lalawigan
hanggang ilang bahagi ng Bikol, Tagalog ang namamaibabaw; sa Silangan
at Kanlurang Kabisayaan, Cebuano at
Hiligaynon ang karaniwang
maririnig; sa mga kapuluan ng Sulu,
ginagamit ng mga Muslim na may
sinasalitang iba't ibang inang wika
ang Tausog. Kapag lumampas ang mga ito sa hangganan ng
kanilang rehiyon, alam nilang
maiintindihan sila kapag nagsalita sila
sa Filipino. Dahil
sa mabilis na mga pasilidad ng masmidya, hindi maiiwasang maging pambansang lingua franca ang Filipino dahil
nagsisimula
ang mga ito sa Sentro (Metro Manila).
Para
sa kapakanan ng mga
mag-aaral ng wikang
pambansa, narito ang "working
description" ng
Filipino na inisyu
ng
Komisyon sa Wikang Filipino (1992):
"Ito ang katutubong
wikang sinasalita at isinusulat sa Metro Manila, sa National Capital Region, at sa iba
pang urbanisadong sentro ng
kapuluan na ginagamit na midyun
ng komunikasyon ng iba't
ibang etnikong grupo. Tulad ng alinmang buhay na
wika, nadidevelop ang Filipino sa
pamamagitan ng panghihiram mula sa wika
ng Pilipinas at ng ebolusyon ng iba't ibang
varayti ng wikang angkop
sa mga sitwasyong panlipunan ng mga
grupong may iba-ibang kinagisnang lipunan at para paksa ng
pag-uusap at mga pangdalubhasaang
pagtalakay."
Marahil, sa ganitong
pagkakaiba sa pananaw (at pamamaraan ng pag-aaral), tingnan
naman natin ang
sinabi ng isa
pang linggwistang dayuhan (Sapir: 1921, 150):
Language moves
down time in a current of its own making.
It has a drift.
If there were no breaking up of a
language into dialects, if each language continued as a firm,
self-contained unity, it would
still be constantly
moving away from
any assignable norm, transforming itself into a language as different
from its starting point as to be in effect a new language.
Pasalitang wika
ang karaniwang batayan ng pagsusuri
(ng pagbabago) ng wika.
Kailangang pag-aralan ang mga pagbabago sa
pagbigkas, kayarian ng pangungusap, ginagamit na lexicon, at iba pang aspekto ng wikang hindi masasalamin
sa pasulat na wikang
pinag-aaralan. Sa ganitong panuntunan, ang mga
nag-aaral at obserber sa
development ng wika (hindi kailangang
maging linggwist) ay
makakasubaybay sa nagbabagong katawan at
kaluluwa ng Filipino.
MGA
SANGGUNIAN
Bautista, Ma.
Lourdes S. 1996. Readings
in Philippine Sociolingustics. Manila:
De La Salle University Press.
Fortunato, Teresita F. at Valdez, Stella S. 1995. Pulitika ng Wika. Maynila: De La Salle University Press.
Mcfarland, Curtis
D. 1980. Linguistic
Atlas of the
Philippines. Tokyo. Institute for the Study of
Languages and Cultures of Asia
and Africa.
Paz, Consuelo
J. "Tne National Lingua
Franca for People Empowerment" The Philippine Star (Agosto 19, 1998).
Pei, Mario. 1965.
The Story of Language.
Philadelphia & New York: J.
B. Lippincott Company.
Sapir, Edward. 1921. Language. New York:
Harcourt, Brace and Company.
_____________. 1996. Mga Tanong at Sagot Tungkol sa Wikang Filipino. San Miguel, Maynila: Komisyon sa Wikang Filipino.
____________. Agosto,
1965 Katas. Pambansang Binulan
sa Filipino at English.
* KAMALAYAN (publikasyon ng Graduate
School of Education. Arts and Sciences, DLSU_Dasmarinas)
Enero 1999
Walang komento:
Mag-post ng isang Komento